Praktijk Kind & Trauma

Trauma
Een verkeersongeluk, vallen in de speeltuin, vallen van de fiets, iemand verliezen, een inbraak, echtscheiding……
Allemaal gebeurtenissen die iedereen kan overkomen in het dagelijkse leven. Het is belangrijk te beseffen dat de impact ervan vaak groot is, met name bij kinderen.                        

Trauma & zenuwstelsel
Indien er sprake is van een ‘eenmalige overweldigende gebeurtenis’, is de oorzaak van trauma primair fysiologisch en niet psychologisch (dit in tegenstelling tot overweldigende gebeurtenissen gedurende een langere periode). Met fysiologisch wordt bedoeld dat op het moment dat de overweldigende gebeurtenis plaatsvindt, er geen tijd is om na te denken. De primaire reactie is dus een instinctieve reactie, want de belangrijkste functie van de hersenen is overleven.

Deze primitieve overlevingsreactie is zo’n tweehonderd tachtig miljoen jaar geleden ontwikkeld en ligt opgeslagen in de oudste en diepst gelegen onderdelen van onze hersenen. Wanneer deze primitieve hersendelen een gevaar signaleren, activeren ze automatisch een enorme hoeveelheid energie (Het C.Z.S. dicteert gevaar, waarna het A.Z.S. het sympathische zenuwstelsel activeert). Het sympathische zenuwstelsel zorgt naast een kloppend hart, het onttrekken van bloed aan de spijsvertering en de huid ten behoeve van een vergrote bloedtoevoer naar de grote spieren, een snelle en oppervlakkige ademhaling, een afname van de speekselproductie en de pupillen verwijden zich, voor nog meer dan 15 andere fysiologische reacties, die bedoeld zijn om onszelf en diegene van wie wij houden, te beschermen.

De uitwerking die de activering van overlevingsenergie en de ermee gepaard gaande fysiologische veranderingen na verloop van tijd op een kind heeft, hangt af van wat er tijdens en na de bedreigende situatie gebeurt:

Indien een traumatische situatie vermeden wordt, zal de overmaat aan geactiveerde energie die bedoeld was om ons te verdedigen, ‘verbruikt’ moeten worden. Wanneer deze energie niet volledig wordt ontladen, verdwijnt die niet vanzelf; deze energie blijft aanwezig in de vorm van een soort ‘lichaamsherinnering’ en schept de mogelijkheid dat traumatische symptomen zich alsnog voordoen. Later kan een eenvoudige herinnering aan het gevaar precies dezelfde noodsignalen door hun lichaam sturen, ook al is er geen sprake van feitelijk gevaar. Wanneer dit gebeurt, kunnen kinderen Post Traumatische Stress reacties (PTSS reacties) vertonen (onder het kopje Trauma, kun je een beschrijving van PTSS reacties vinden).

Therapie
Binnen Praktijk Kind & trauma wordt gewerkt vanuit de theorie van Dr. Stephen Porges. Namelijk de 'Polyvagal theory'. Porges is professor in de Psychiatrie en een van de leidende wetenschappers in de psychobiologie. De Polyvagaal theorie is gebaseerd op de relatie tussen het zenuwstelsel en gedragsuitingen. Deze theorie legt onder andere uit wat er gebeurt in het lichaam op het moment dat:
I een persoon zich veilig voelt (staat van sociale betrokkenheid)
II een persoon schrikt, een onprettig gevoel krijgt of daadwerkelijk in gevaar is (staat van vechten of vluchten)
III een persoon niet aan het gevaar kan ontkomen, of er niet achter kan komen waar het gevaar vandaan komt (staat van immobiliteit)

: bij een staat van vechten en vluchten, zal het lichaam zich voorbereiden om dit te kunnen uitvoeren: pupillen verwijden, hartslag versnelt etc.
: bij het inschatten van de omgeving als veilig, zal het lichaam de voorbereiding op vechten en vluchten afremmen: pupillen vernauwen, hartslag verlaagt etc.
: bij een staat van immobiliteit, zal de persoon moeilijk bereikbaar zijn: in zichzelf gekeerd, een houding aannemen dat het met niemand wil communiceren etc.

Het inschatten van veilig of onveilig kan onbewust plaatsvinden. We hebben in de hersenen sjablonen van veilige situaties verworven: bekende omgeving, bekende gezichten, vriendelijke mensen etc. Wanneer een situatie niet voldoet aan zo een sjabloon, wordt de ‘staat van vechten en vluchten’ geactiveerd en de ‘staat van sociale betrokkenheid’ geremd. Dit is op zich normaal. Het wordt minder normaal als in een veilige omgeving de ‘staat van vechten en vluchten’ toch aan blijft staan. Het kind blijft dus hangen in bepaald gedrag, dat er in eerste instantie was om zichzelf te beschermen.

1. De gehanteerde therapievormen binnen Praktijk Kind & trauma helpt je  kind de ‘staat van sociale betrokkenheid’ opnieuw te laten ervaren en zo de ‘staat van vechten en vluchten’ af te remmen. Dit leert een kind door in kleine stapjes te ervaren en benoemen wat er in zijn lichaam gebeurt. Zo ontstaat er bewustzijn over eigen gevoelens, hulpbronnen, gedachtes en handelen. Vervolgens komen eventuele weggestopte gevoelens als boosheid, verdriet en angst boven en durft het kind dit toe te laten en bespreekbaar te maken. Het kind leert gevoelens te beheersen en eigen grenzen herkennen en aan te geven. Door het ervaren van eigen hulpbronnen, neemt de innerlijke kracht en weerbaarheid toe en door het aanwenden van externe hulpbronnen zal het vertrouwen groeien en het kind van binnenuit krachtiger worden.
   
   Je  kind zal het trauma verwerken, zich beter in zijn of haar vel gaan voelen en een vermogen ontwikkelen om met meer gemak en flexibiliteit door het leven te gaan.
   
   Therapievormen binnen Praktijk Kind & trauma
   
   Somatic Experiencing ®                 is een milde traumatherapievorm, ontwikkeld door PhD. Peter Levine. Deze vorm is lichaamsgericht en brengt veranderingen in het zenuwstelsel waardoor je opnieuw rust ervaart.

   Traumatische symptomen worden niet veroorzaakt door de gebeurtenis zelf. Ze ontstaan wanneer de overgebleven energie van de ervaring,  niet is ontladen uit het lichaam. Deze energie zit gevangen in het zenuwstelsel. De incomplete overlevingsreacties zullen worden afgerond door het heronderhandelen van het trauma.
   Basisconcepten Somatic Experience (SE)
   • Trauma is een natuurlijk en normaal deel van het leven
   • Lichaam en geest zijn “ontworpen” om intense, extreme ervaringen te kunnen helen
   • SE legt nadruk op eigen kracht en herstellend vermogen en op de vergroting van de mogelijkheid tot eigen keuzes en opties
   • SE maakt duidelijk dat je zelf de controle hebt en dat hun lichaam weet hoe het zich moet herstellen
   • SE wil dus juist géén emotionele catharsis of fysiek ongemak
   • SE helpt het ondersteunen van herregulatie van het autonome zenuwstelsel
   Doordat er wordt gewerkt met het opsporen en volgen van sensaties als motorische patronen, herinneringen van de zintuigen en fysieke sensaties, kan er gewerkt worden met gebeurtenissen die op jonge leeftijd hebben plaatsgevonden.
   Bij kinderen wordt SE toegepast in combinatie met speltherapie. Bij jongeren wordt bekeken welke combinatie het beste aansluit. Meestal wordt SE in combinatie met WRITEjunior toegepast.

WRITEjunior®          is schrijftherapie voor getraumatiseerde kinderen en jongeren. Hierbij schrijf je samen met de therapeut het verhaal van gebeurtenis op de computer uit. Gedurende de therapie wordt de gebeurtenis in een veilige omgeving weer 'gereconstrueerd'. Vaak gaan herinneringen gepaard met negatieve gedachten over zichzelf, over andere mensen of de wereld. De gedachten worden middels de therapie onderzocht en veranderd, naar een meer functionele manier. Vervolgens wordt er bekeken op welke manier er tegen de herinnering aangekeken kan worden, zodat er opnieuw een gevoel van controle ontstaat.         

HearthMath ®                       Het Heart- Math instituut in Amerika ( www.heartmath.org/research/featured-research/) doet onderzoek naar de relatie tussen het hart en brein. Zij hebben aangetoond dat verschillende hartritmepatronen (hoge mate van stress/gemiddelde mate van stress/coherent) effect hebben op ons cognitieve en emotionele functioneren. Gebleken is dat ons hart een chaotisch patroon laat zien bij stress (of negatieve emoties hebben), wat gevolgen heeft voor onze hersenen: beperkte mogelijkheden om te redeneren, herinneren, leren of effectieve beslissingen te nemen.   Het meer coherente, stabiele, golvende patroon van het hartritme daarentegen dat zich tijdens positieve emoties vormt, heeft het tegenovergestelde effect – het versterkt positieve gevoelens en emotionele stabiliteit. Dit betekent dat als je leert je hartritme coherenter te maken door positieve gevoelens en emoties op te roepen, dat niet alleen voordeel oplevert voor je lichaam en geest, maar ook een duidelijk effect heeft op hoe we denken, voelen en presteren.           

EMDR  ®             Bij Eye Movement Desensitization Reprocessing (EMDR) zet de therapeut oogbewegingen en andere werkgeheugen stimulatie in, bij het blootstellen aan een angstige herinnering. De emoties van het desbetreffende kind of jongere, worden met behulp van de werkgeheugen stimulatie, steeds minder heftig. EMDR zal ervoor zorgen dat de spanning en de lading, die gekoppeld is aan de nare ervaring vermindert. Dat maakt het makkelijker aan de oude ervaring terug te denken Vaak geven kinderen en jongeren aan, dat de nare ervaringen vervagen en ontstaan er nieuwe inzichten waardoor er op een heel andere wijze naar de oorspronkelijke nare gebeurtenis wordt gekeken.

In het filmpje onderaan de pagina wordt meer uitleg gegeven over EMDR bij kinderen en jongeren.

SSP ®   Het Safe and Sound (SSP) Protocol, is een muziektraject, ontwikkeld door Dr. Stepen Porges. Porges doet inmiddels meer dan 20 jaar onderzoek naar de werking van het autonome zenuwstelsel en het gehoor. Hij heeft onder andere ontdekt, dat het gehoor een poort is voor toegang naar het brein: Wanneer de vagus zenuw wordt gestimuleerd, zullen er signalen naar het zenuw stelsel worden verzonden om de boodschap te brengen, dat het zich kan ontspannen; dat alles veilig is. Onder het kopje praktijk Kind & SSP zie je de werking van het 'Listening Project Protocol.' Het traject dat binnen de praktijk zal worden gebruikt is de ‘Safe and Sound Protocol (SSP)’.

In het filmpje onderaan de pagina wordt meer uitleg gegeven over de Polyvagaal theorie: waarin onder andere de werking van het autonome zenuwstelsel wordt uitgelegd.

Speltherapie            Gedurende speltherapie heeft een kind de vrijheid om met allerlei spelmateriaal en expressiemateriaal te spelen: verkleedspullen, gezelschapsspellen, een poppenhuis, dieren, teken- en knutselmaterialen enz. De therapeut volgt het kind in zijn spel, brengt onder woorden wat er gebeurt en speelt mee. Door aan te sluiten bij de initiatieven van het kind en begrip in de speeltaal, wordt er ondersteuning gegeven bij het uiten van de problematiek.
                    

Bron:
Biological Psychologie, J.W. Kalat (2012)
Het Weerbare Kind, Dr. P. Levine (2009)
How your nervous system sabotages your ability tot relate, Ravi Dykema (2006) , Stephen Porges (2017)
http://stephenporges.com/index.php/component/content/article/5-popular-articles/18-an-interview-with-stephen-porges-about-his-polyvagal-theory