Trauma en hoogbegaafdheid
Bij hoogbegaafde kinderen zien we vaak, dat ze voortdurend in een omgeving leven die ze als overweldigend of stressvol ervaren (zowel op school als in andere milieus). Denk hierbij aan;
-voortdurend niet ‘gezien’ worden
-vaak niet begrepen worden door bijvoorbeeld intens gedrag of beleving
-vrijwel consequent afgeremd worden in hun cognitieve ontwikkeling

Wat gebeurt wat vanuit neuro biologisch oogpunt?
Indien er sprake is van overweldigende gebeurtenissen gedurende een lange periode, is de oorzaak van ‘trauma gerelateerd gedrag’ zowel fysiologisch als psychologisch. Met fysiologisch wordt bedoeld, dat op het moment er een overweldigende gebeurtenis plaatsvindt, geen tijd is om na te denken. De primaire reactie is dus een instinctieve reactie, want de belangrijkste functie van de hersenen is overleven.
Wanneer je voortdurend overweldiging of stress ervaart, wordt het overlevingssysteem hyperactief en reageert het sneller dan bij kinderen die zich veilig voelen. Zij zitten eigenlijk voortdurend aan de grenzen van hun ‘window of tolerance’.
De gerelateerde problematiek die we bij hoogbegaafde kinderen onder andere veel zien betreffen:
-probleemgedrag, door de niet goed ontwikkelde zelfregulatie
-onderpresteren
-faalangst
-depressie
-internaliserende en/of externaliserende symptomen


The window of tollerance. Concept developed by Dan Siegel. Image by K. Mucci. Supplied by the Rumpu

De theorie van Dr. Stephen Porges (De Polyvagal theory), legt onder andere uit wat er gebeurt in het lichaam op het moment dat:
I een persoon zich veilig voelt (staat van sociale betrokkenheid
II een persoon schrikt, een onprettig gevoel krijgt of daadwerkelijk in gevaar is (staat van vechten of vluchten)
III een persoon niet aan het gevaar kan ontkomen, of er niet achter kan komen waar het gevaar vandaan komt (staat van bevriezing)

: bij een staat van vechten en vluchten, zal het lichaam zich voorbereiden om dit te kunnen uitvoeren: pupillen verwijden, hartslag versnelt etc.
: bij het inschatten van de omgeving als veilig, zal het lichaam de voorbereiding op vechten en vluchten afremmen: pupillen vernauwen, hartslag verlaagt etc.
: bij een staat van bevriezing: actief, reageert de persoon gelaten, alles overkomt de persoon, verhoogde hartslag en ademhaling.
dissociatie: passief, de persoon is moeilijk bereikbaar, in zichzelf gekeerd, neemt een houding aan dat het met niemand wil communiceren, verlaagde hartslag en ademhaling.

Het inschatten van veilig of onveilig kan onbewust plaatsvinden. We hebben in de hersenen sjablonen van veilige situaties verworven: bekende omgeving, bekende gezichten, vriendelijke mensen etc. Wanneer een situatie niet voldoet aan zo een sjabloon, wordt de ‘staat van vechten en vluchten’ geactiveerd en de ‘staat van sociale betrokkenheid’ geremd. Dit is op zich normaal. Het wordt minder normaal als in een veilige omgeving de ‘staat van vechten en vluchten’ toch aan blijft staan. Het kind blijft dus hangen in bepaald gedrag, dat er in eerste instantie was om zichzelf te beschermen.

Adapted by Ruby Jo Walker from: Cheryl Sanders, Steve Hoskinson, Stephen Porges and Peter Levine
Gedrag vanuit neuro biologisch oogpunt
Over het algemeen reageren kinderen vanuit de neocortex (redeneren). Echter bij een hyperactief overlevingssysteem, zal het kind ‘trauma gerelateerd gedrag’ vertonen: Het kind wordt bijvoorbeeld boos en maakt spullen kapot, gaat clownesk gedrag vertonen of wordt angstig en durft niet naar school.

Het signaal zal hierbij niet via de neocortex verlopen (de lange route), maar via het ‘reptielenbrein’ (de korte route). De informatie komt binnen en het limbische systeem (amygdala kern) stuurt via de korte route, een signaal naar het reptielenbrein (overleving). Vervolgens vertoont het kind een primaire/instinctieve reactie, in plaats van een reactie, waarbij het de tijd kan nemen om te reageren.

bron:
The window of tollerance. Concept developed by Dan Siegel. Image by K. Mucci. Supplied by the Rumpus
hblinq.nl toxische-stress-traumagerelateerd-gedrag
Kalat J.W. (2012) Biological Psychologie
Porges S. (2017), How your nervous system sabotages your ability tot relate, Ravi Dykema (2006)

Begeleiding

Bij Praktijk Kind wordt hulp geboden, zoals beschreven onder het kopje: Praktijk Kind & trauma. Indien er hulp op school nodig is verwijs ik naar mijn collega Joyce Luider- Veenstra. Zij is ECHA specialist. De ECHA (European Council for High Ability) is een Europese organisatie, die vanuit wetenschap, onderwijspraktijk en politiek samenwerkt om het onderwijs aan (hoog)begaafde leerlingen te verbeteren. Voor meer informatie verwijs ik naar de website van Joyce: www.gewoonhoogbegaafd.nl